Ihsane Haouach nam ontslag als regeringscommissaris bij het Instituut voor de gelijkheid van vrouwen en mannen. Ze had amper één raad van bestuur meegemaakt, waarin Corentin De Salle (MR) het bestond om te eisen dat ze in de toekomst haar hoofddoek af zou laten (en daar nog trots op was ook). Aan het eind van de zoveelste episode in het ‘debat’ over de hoofddoek heeft weer een vrouw het onderspit gedolven en kloppen een paar mannelijke politici zich op de borst. (Ze zijn zich ervan bewust dat dit een wat lastige vaststelling is dus lees je op de MR-website: “denken dat een vrouw slachtoffer is alleen omdat een man haar actie afkeurt, dat is in werkelijkheid diep seksistisch.”)
Er was veel te doen over een uitspraak die Ihsane Haouach in die stormachtige periode deed in een interview met Le Soir (3/7): “La discussion n’est pas : est-ce qu’on remet en cause la séparation de l’Eglise et de l’Etat ? C’est : comment la décline-t-on avec un changement démographique ?” Vertaald: “De vraag is niet: stellen we de scheiding van Kerk en Staat in vraag? De vraag is: hoe laten we die werken [hoe vervoegen we die] in het licht van een demografische verandering”. Ihsane Haouach werd om die opmerking verketterd, maar is dat wel terecht? De scheiding van Kerk en Staat staat niet letterlijk in de Grondwet, laat staan dat je zomaar een lijstje kan bekijken van wat er wel of niet mee in overeenstemming is. België kent een ‘zachte’ scheiding van Kerk en Staat, die steeds opnieuw vorm krijgt door situaties af te toetsen aan enkele Grondwetsartikels. Wat levert dit zoal op in een samenleving met een katholieke traditie? Het vrij onderwijs wordt zowat op gelijke voet gesubsidieerd met het officiële net, na afspraken over wat er op die scholen wordt onderwezen. Alle ‘gestelde lichamen’ van dit land wonen op 21 juli het Te Deum bij in de Brusselse kathedraal. Van de tien wettelijke feestdagen zijn er zes katholiek en vier seculier. De wedden en pensioenen van de ‘bedienaren der erediensten’ komen ten laste van de Staat. In 2001 (toen pas, inderdaad) verscheen er een ministeriële rondzendbrief om de kruisbeelden uit Belgische rechtszalen te verwijderen. Enzovoort. Vlijmscherp is de scheiding van Kerk en Staat duidelijk niet – en dat hoeft geen probleem te zijn. Wie weet is die ‘zachte’ scheiding zelfs een sterkte: de katholieke gemeenschap staat in België alvast een pak positiever tegenover het homohuwelijk en homo-ouderschap dan die in Frankrijk.
Inmiddels heeft een belangrijke minderheid van de Belgische burgers de islam als godsdienst. Daardoor zullen er deels nieuwe toetsingen moeten gebeuren, want de beleving van de islam is niet identiek aan die van het katholicisme. De voorbije weken kwam zo de vraag ter tafel of een regeringscommissaris haar functie kan uitoefenen wanneer ze een hoofddoek draagt. Wel, we hebben gezien hoe die toetsing gebeurt: bot, hysterisch en op de man (in casu, telkens opnieuw, een vrouw). Een vrouw met alle nodige kwalificaties wordt het recht ontzegd om een functie uit te oefenen, omdat ze een hoofddoek draagt en die hoofddoek volgens enkele grote roepers niet te verenigen valt met de scheiding van Kerk en Staat. Maar gaat het nu daadwerkelijke beter met de scheiding van Kerk en Staat dan wanneer mevrouw Haouach haar functie had kunnen uitoefenen? Ten gronde zijn we daar de voorbije weken niets wijzer over geworden. We kunnen wel vermoeden wat dit ruwe debat betekent voor haar en voor andere moslima’s die een hoofddoek dragen. En we zien de volgende ‘toetssteen’ van de scheiding tussen Kerk en Staat al opduiken: het uurtje women only zwemmen in het Brusselse openluchtzwembad Flow. MR en DéFI hebben daar dermate de trom rond geroerd dat zelfs het Vlaams Parlement er al kostbare debattijd aan besteedde.
De onderhandelingen over de plaats van de katholieke kerk in België waren niet gespeend van soms grote spanningen. Als feministische organisatie zijn we de lange en harde strijd voor het recht op abortus niet vergeten, maar ook niet de voortdurende dialoog tijdens die strijd. Dat streven naar dialoog missen we keer op keer in de discussie over de hoofddoek. Zolang we tolereren dat tafelspringers politiek gewin nastreven ten koste van vrouwen die, met hun hoofddoek, volwaardig deel willen uitmaken van deze samenleving, komen we nergens. Die vrouwen oefenen een grondwettelijk recht op vrije godsdienstbeleving uit dat perfect te verenigen valt met de scheiding van Kerk en Staat. Het zou iedereen sieren om op zoek te gaan naar die verbinding.
Els Flour, bestuurslid Furia
Deze opinie verscheen op 15/7/2021 in De Standaard.
