Internationale Dag van het Gezin. Denkt u bij ‘gezin’ nog aan een vader, moeder en 2 kinderen? Natuurlijk niet. De realiteit is vandaag veel diverser: denk aan nieuw samengestelde gezinnen, alleenstaande ouders, regenbooggezinnen, LAT-relaties, pleeggezinnen, meerouderschap, intergenerationeel samenleven, samenhuizende vrienden… De wetgever daarentegen vertrekt wel nog van het traditionele kerngezin. Wie niet kiest voor zo’n klassieke regeling, botst op tal van barrières.
Waarom is ouderschapsverlof gekoppeld aan een moeder en een vader of mee-ouder en is het geen recht van het kind, ongeacht de ouders? “It takes a village to raise a child”, maar niet met de huidige regeling voor ouderschapsverlof. Waarom is de kring van mensen voor wie je zorg kan opnemen bij zware ziekte beperkter als je niet gehuwd bent maar wettelijk samenwoont, en nóg beperkter als je feitelijk samenwoont? En waarom moet er überhaupt sprake zijn van een familieband of relatie onder één dak om die zorg te kunnen opnemen? Waarom kan je geen tijdskrediet nemen om te zorgen voor bijvoorbeeld een zwaar zieke vriend of vriendin?
Waarom zouden we als samenleving angst hebben om iedereen gelijke rechten te geven om te kunnen zorgen voor wie hen dierbaar is?
De zorgnoden blijken immers gigantisch en één van de grootste uitdagingen van de komende jaren. Net daarom is het des te jammerder dat de wetgever achterop loopt op de diversiteit aan gezins-, ouderschaps-, relatie- en samenleefvormen vandaag. Dat leidt tot tal van obstakels. Quick wins zijn er alvast te halen door de bestaande zorgstelsels open te trekken voor niet-samenwonenden en niet-verwanten in een duurzame relatie.
De prijs van de liefde is één van de grootste onrechtvaardigheden in de bestaande regelgeving. Wie een inkomen uit werk haalt, heeft de vrijheid om te kiezen om wel of niet samen te wonen. Wie afhankelijk is van een vervangingsinkomen daarentegen, zoals een inkomensvervangende uitkering bij handicap of een werkloosheidsuitkering, heeft die keuze niet. Als zij kiezen om samen te wonen, worden ze financieel afgestraft. Of het nu gaat om een romantische relatie dan wel familie of vrienden waarmee ze samenwonen. Op die manier worden mensen met een uitkering in een afhankelijkheidspositie geduwd.
Ook het familierecht is toe aan een grondige herziening. Er dienen zich zoveel kwesties aan die een nieuwe of aangepaste regelgeving vragen dat dit voer is voor experten. Zo is er nood aan een wettelijk kader voor draagvrouwschap, meerouderschap en sociaal ouderschap of zorgouderschap, het openstellen van de wettelijke samenwoning voor meer dan twee personen, de invoering van een recht op alimentatie of een andere vorm van financiële solidariteit na beëindiging van een (langdurige) samenleefrelatie, het uitdenken van een juridische basis voor duurzame niet-romantische relaties, erkenning van familiebanden gevormd in het buitenland, het genderneutraal maken van het afstammingsrecht…
Kortom, er ligt een heel programma op de planken om de wet- en regelgeving aan te passen aan de diversiteit aan gezinsvormen vandaag. Laat de Dag van het Gezin een aansporing zijn om hier werk van te maken. In een democratische samenleving gelden gelijke rechten voor iedereen. Ook wat betreft de vrije keuze van relaties en de zorg die daarmee komt kijken.
Sofie De Graeve, beleidsmedewerkster Furia vzw
Deze opinie verscheen op 15/5/2024 in Knack.
