Gezamenlijke verklaring van Furia en Femma Wereldvrouwen naar aanleiding van de Nationale Vakbondsactie op 20/6/2022 in Brussel.
Hoog tijd voor erkenning en waardering van essentiële onbetaalde én onderbetaalde zorg- en reproductieve arbeid.
Na maanden onderhandelen en meer dan 20 dagen actie voeren, bereikten de sociale partners van de dienstenchequesector afgelopen week een ontwerpakkoord. Furia en Femma Wereldvrouwen verwelkomen deze stap in de goede richting, maar blijven bezorgd omdat het slechts om een tijdelijke oplossing gaat.
Op maandag 20 juni, de Dag van de Schoonmaak, roepen Furia en Femma Wereldvrouwen op om mee te betogen en pal achter de poets- en huishoudhulpen te staan. We dringen aan op een akkoord dat een duurzaam antwoord biedt op de verloning en werkomstandigheden in de dienstenchequesector. Daarnaast zijn structurele maatregelen die de waardering van reproductieve arbeid – zowel betaalde als onbetaalde zorg- tastbaar maken, broodnodig. Reproductieve arbeid is zorgen in de brede betekenis: denk aan zorgen voor kinderen, ouderen, zieken, kwetsbare personen, huishoudelijke taken, onderhoudswerk, opvoeding, onderwijs en zorg voor de gemeenschap.
De situatie van de poets- en huishoudhulpen drukt ons met de neus op de feiten: zorgarbeid is en blijft vrouwenarbeid. Het is nog steeds te weinig zichtbaar en wordt nauwelijks gewaardeerd als volwaardig werk. Deze sector bestaat namelijk voor 98% uit vrouwen en is niet toevallig de meest precaire.
De manier waarop uitbesteding van onbetaalde zorg (aan onderbetaalde professionals) geregeld wordt, toont aan dat de strijd voor erkenning en waardering helaas nog niet gestreden is. Zelfs met een (tijdelijk) akkoord, verhindert de loonnormwet nog steeds dat de lonen met meer dan 0,4 % kunnen stijgen. Dit blijft te weinig, aangezien de lonen van de poets- en huishoudhulpen tot de laagste van België behoren. Tegelijkertijd kunnen aandeelhouders zichzelf wel mooie bonussen uitkeren zonder enige begrenzing.
De Vlaamse overheid verlaagde onlangs de fiscale aftrekbaarheid van dienstencheques, waardoor de netto uurprijs voor de gebruiker toenam. Helaas betekende dat geen verandering op de loonbrief van de poets- en huishoudhulpen. Momenteel blijft het bruto uurloon schommelen rond een schamele 11,58 euro/ uur. Dit vormt in de verste verte geen eerlijke compensatie voor een job in zware werkomstandigheden: chronische rugklachten, problemen met luchtwegen door chemische producten, een hoger risico op misbruik door isolatie zijn allang geen uitzonderingen meer. Vandaag moeten werknemers het blijven rooien met een karig loon dat de stijgende prijzen niet kan volgen. Het armoederisico bij dienstencheque-werknemers is navenant en blijft toenemen. Uit een ACV bevraging blijkt dat maar liefst 90% van de alleenstaande huishoudhulpen moeite heeft om rond te komen. Bovendien werkt het overgrote deel van de vrouwen in deze sector deeltijds (90%), waarvan 40% in een kleine deeltijdse baan van 0,5 VTE of minder. Meer dan 70% van de poetshulpen werkt minder dan 30 uur/week. Dit komt vaak omdat langere werkdagen fysiek eigenlijk niet vol te houden zijn. De voltijdse norm die hier geldt is dus onrealistisch. Ook hier is de loonnormwet een spelbreker. Streng geïnterpreteerd verhindert deze wet een mogelijke arbeidsduurvermindering met loonbehoud, wat in de praktijk zou neerkomen op een loonsverhoging.
Poets- en huishoudhulpen elders aan de slag
Het recente akkoord beperkt zich enkel tot poets- en huishoudhulpen die aan de slag zijn met dienstencheques. Daarmee verandert niets aan de situatie van de huishoudhulpen buiten de dienstenchequesector. Hier zien we grotendeels hetzelfde plaatje: lage lonen, slechte werkomstandigheden en hoge onvergoede verplaatsingskosten.
Daarboven komt het feit dat heel wat van deze vrouwen niet over geldige papieren beschikken. Dit verhindert dat ze bij misbruik, uitbuiting of geweld, helaas veel voorkomende praktijken, juridische stappen kunnen ondernemen. Negentiende-eeuwse toestanden zijn geen uitzondering: het overgrote deel van (jonge) vrouwen moet quasi 24u op 24u paraat staan, overgeleverd aan de grillen van hun werkgever. In een recente bevraging gaf bijna de helft van de poets- en thuishulpen aan dat ze geregeld doktersbezoeken of de aankoop van medicijnen uitstellen; alleenstaanden en eenoudergezinnen stellen het nog slechter.
De onderwaardering van zorg
Femma Wereldvrouwen en Furia hameren erop dat reproductieve zorgarbeid de wereld doet draaien. Het is de pijler waarop ander betaald werk steunt. Zonder poets- en huishoudhulpen, geen propere kantoren of aangename huizen om in thuis te komen. De uitbouw van winstgevende carrières van (hoofdzakelijk witte en mannelijke) ceo’s en aandeelhouders is enkel mogelijk doordat ze hun onbetaalde zorgtaken kunnen doorschuiven. Ook honderdduizenden Vlamingen zijn afhankelijk van de arbeid van poets- en huishoudhulpen.
Het probleem is dat een goede combinatie tussen werk, zorg en vrije tijd op dit moment enkel een voorrecht is van degenen die het zich kunnen veroorloven. Zij consumeren zorgarbeid terwijl degenen die deze zorg arbeid verrichten hun eigen gezin, familie en vrienden diezelfde zorg moeten ontzeggen.
Wereldwijde zorgketens
De kloof tussen diegenen die zorg bieden en degenen die zorg consumeren neemt enkel toe. Het is een kloof die samenvalt met inkomen en gender, maar ook met afkomst en kleur. Bijna 50% is van de vrouwen in de dienstenchequesector is van buitenlandse origine (16,8 % van niet-Europese origine). Niet alleen worden vrouwen met migratieachtergrond ingeschakeld in België om in deze sector te werken, ook van elders worden vrouwen gerekruteerd. De zogenaamde ‘internationale zorg kettingen’ ontstaan om tegemoet te komen aan de stijgende vraag naar zorgarbeid. Zij nemen de zorg over van bemiddelde gezinnen aan de andere kant van de wereld: van huishoudelijk werk tot de zorg voor kinderen, ouderen en zieken.
Furia en Femma WV pleiten voor duurzame, rechtvaardige en structurele oplossingen die onbetaalde en (onder)betaalde zorgarbeid de erkenning en waardering geeft die het toekomt.
Furia & Femma Wereldvrouwen
14 juni 2022
