Geweld tegen vrouwen is meer dan alleen fysiek of psychisch geweld. Economisch geweld, zoals niet betalen van alimentatie, is een meer sluipende, maar even verwoestende vorm. Tien vrouwenorganisaties pleiten daarom voor de invoering van een universeel en automatisch alimentatiefonds.
Controle over de financiële middelen, beletten om te gaan werken, het niet betalen van alimentatie en economische afhankelijkheid zijn strategieën die vrouwen in kwetsbaarheid gevangen houden. Dit leidt niet alleen tot materiële onzekerheid, maar ook tot chronische stress en psychische belasting.
Tien vrouwenorganisaties, waaronder Furia en de Vrouwenraad, pleiten voor de invoering van een universeel en automatisch alimentatiefonds naar het voorbeeld van Frankrijk en Québec. Daar wordt alle alimentatie en niet enkel bij wanbetaling zo uitbetaald.
Economisch geweld binnen en na de relatie
Economisch geweld begint vaak binnen de relatie waar geld een machtsmiddel wordt. De dader controleert de uitgaven, verhindert zijn partner toegang tot een bankrekening of om te werken, waardoor zij volledig afhankelijk wordt. Ook na de relatie blijft deze controle vaak bestaan.
In België ontvangt bijna de helft van de vrouwen die recht hebben op alimentatie voor de kinderen deze alimentatie niet of onregelmatig. Te veel vaders gebruiken geld als drukkingsmiddel en weigeren te betalen, waardoor ze hun ex-partner in economische kwetsbaarheid houden.
Deze vaders accepteren niet dat ze de controle over het gezinsbudget verliezen. Ze zijn ervan overtuigd dat hun ex-partner het geld verkeerd zal gebruiken, de kosten voor de kinderen overdrijft en hen een onrechtvaardige financiële bijdrage vraagt.
Om deze financiële conflicten na een scheiding te beperken, is de invoering van een uniforme en verplichte berekening van alimentatiebedragen essentieel. Duidelijkheid over de berekening zal leiden tot betere naleving van de betalingen.
Vereenvoudiging procedures
Onze overheden pleiten voor administratieve vereenvoudiging om de efficiëntie van de openbare diensten te verbeteren. Deze logica moet ook toegepast worden op de Dienst voor Alimentatievorderingen (DAVO), de openbare instelling die instaat voor uitbetaling in geval van wanbetaling.
Dit kan door DAVO directe toegang te geven tot het centraal register van gerechtelijke beslissingen en tot informatie over gezinstoelagen. Dat zou de aanvraagprocedure vergemakkelijken en versnellen, waardoor de administratieve last voor vrouwen vermindert. 92 procent van de aanvragen wordt immers door vrouwen ingediend wat het gendergerelateerd karakter van dit geweld illustreert.
Het is essentieel om deze dienst te versterken en de toegang te vereenvoudigen zodat deze vrouwen niet dubbel worden gestraft: enerzijds door financiële verlating en anderzijds door complexe administratieve procedures. DAVO moet toegankelijk blijven voor alle gezinnen, ook via fysieke kantoren (niet alleen via de OCMW’s) en telefonisch om de digitale kloof te overbruggen.
Meer nog, het is tijd om een universeel en automatisch alimentatiefonds in te voeren naar het voorbeeld van Québec of Frankrijk. Alle alimentatiebetalingen zouden via dit fonds moeten verlopen en niet alleen in geval van wanbetaling. In Québec wordt sinds de oprichting van de dienst in 1995 in 94,5 procent van de dossiers alimentatie geïnd. Frankrijk heeft in 2023 een soortgelijk systeem ingevoerd: alle door de rechtbank bepaalde alimentatie verloopt via een publiek agentschap. In slechts één jaar tijd is het aantal wanbetalingen daar gedaald van 30 procent naar 10 procent.
Het Arizona-regeerakkoord voorziet onderzoek naar een verplicht gebruik van DAVO in geval van intrafamiliaal geweld om de inning van alimentatie te verzekeren en economisch geweld tegen te gaan. Dit is een eerste stap in de goede richting. De regering heeft alle kaarten in handen om een universeel alimentatiefonds op te richten, maar toont voorlopig helaas niet de ambitie om dit te realiseren.
Volgens een recent onderzoek in opdracht van het Instituut voor de gelijkheid van vrouwen en mannen, is de omvorming van DAVO tot een OPT-OUT-systeem (waarbij alle alimentatiebetalingen automatisch via deze dienst verlopen, tenzij anders gevraagd en onder bepaalde voorwaarden) een doeltreffende oplossing om de regelmatige uitbetaling van alimentatie te garanderen en armoede bij alle eenoudergezinnen te bestrijden.
Toegankelijk DAVO
Momenteel kan men pas na twee niet-betaalde termijnen een beroep doen op DAVO. Dit brengt veel vrouwen al na de eerste gemiste betaling in financiële problemen. Het is daarom cruciaal om de toegang tot DAVO mogelijk te maken vanaf de eerste niet-betaling, zodat er snel kan worden ingegrepen.
Bovendien is het bedrag van de voorschotten die DAVO uitkeert sinds 2003 nooit geïndexeerd en blijft het bedrag beperkt tot 175 euro. Dit bedrag moet onmiddellijk worden geïndexeerd en vervolgens geleidelijk worden verhoogd, om uiteindelijk het plafond volledig af te schaffen. Alleen zo kan er een passend financieel steunpakket voor moeders worden gegarandeerd. Het regeerakkoord van Arizona voorziet in onderzoek naar de afschaffing van deze plafonds en het automatisch toekennen van voorschotten.
Tot slot zou DAVO de betekeningskosten (de uitgaven die gepaard gaan met de officiële overhandiging van de gerechtelijke beslissing door een gerechtsdeurwaarder) moeten voorschieten voor vonnissen over alimentatie. Deze kostelijke, maar noodzakelijke stap vormt een belangrijke financiële drempel voor veel slachtoffers. Door deze kosten te verlagen, wordt de toegang sneller en efficiënter.
Urgentie is nodig om vrouwen te beschermen
Het Verdrag van Istanbul, dat België in 2016 heeft geratificeerd, erkent economisch geweld als een vorm van geweld tegen vrouwen. Toch schieten de maatregelen om dit te bestrijden te kort. Het is hoog tijd dat de Belgische staat zijn beloften nakomt en het beleid versterkt om de financiële zelfstandigheid van vrouwen te waarborgen.
Economisch geweld is geen bijkomende schade bij een scheiding. Het is een wapen, een machtsmiddel en een schending van de waardigheid van vrouwen. Het is tijd om dit te stoppen. Op 8 maart laten we onze stem horen tegen dit onzichtbare en onaanvaardbare geweld.
Organisaties die deze oproep ondersteunen:
Furia, de Vrouwenraad, La Ligue des familles, le Conseil des Femmes Francophone de Belgique, Vie Féminine, Soralia, l’Université des femmes, Des Mères Veilleuses, ACRF-femmes en milieu rural, le Centre Féminin d’Education Permanente
