De laatste decennia werden grote stappen vooruit gezet op wetgevend vlak met betrekking tot geweld op vrouwen. De toepassing blijft evenwel vaak achterwege. Het huisverbod voor plegers van huiselijk geweld wordt nauwelijks toegepast. De veroordelingsgraad in verkrachtingszaken is uitermate laag. En werken met daders is tot op vandaag een blinde vlek in het beleid. Preventie moet bovendien veel meer zijn dan een kortlopende sensibiliseringscampagne. Op de Internationale Dag Tegen Geweld op Vrouwen vraagt Furia om hier ernstig werk van te maken.

Enkele cijfers over geweld op vrouwen

-          1 op 3 vrouwen in Europa was slachtoffer van fysiek en/of seksueel geweld. Dat geldt ook voor België (FRA, enquête 2014).

-          Vrouwen zijn de voornaamste slachtoffers van langdurige, frequente en ernstige vormen van partnergeweld. 1 op 7 vrouwen maakte het afgelopen jaar partnergeweld mee (IGVM, 2010).

-          In 2015 werden ca. 40.000 klachten voor huiselijk geweld ingediend. Slechts 34 plegers kregen een huisverbod opgelegd (dat in 1 op de 3 gevallen geschonden werd).

-          In 2013 kwamen 162 mensen om het leven door partnergeweld.

-          Er zijn gemiddeld 8 aangiftes van verkrachting per dag. Slechts 10% van de slachtoffers doet aangifte.

-          Bij seksueel misbruik gaat het in 3 op de 4 gevallen om een bekende. Voor vrouwen is dat in de helft van de gevallen de (ex-)partner.

-          1 op 5 vrouwen heeft voor de leeftijd van 18 jaar seksueel grensoverschrijdend gedrag meegemaakt (Sexpert, 2013).

Huisverbod nauwelijks toegepast

Bijna 15 jaar geleden stelde Furia (toen nog Vrouwen Overleg Komitee) op de Vrouwendag van Leuven 2002 voor om de logica bij partnergeweld om te draaien: niet het slachtoffer moet op de vlucht, het is de dader die uit huis geplaatst moet. In 2012 werd de uithuisplaatsing van daders eindelijk ook in België wettelijk mogelijk. Vandaag blijkt dat het huisverbod nauwelijks wordt toegepast. 40.000 klachten voor huiselijk geweld leidden vorig jaar maar tot 34 huisverboden. Nochtans is uithuisplaatsing een effectief crisisinstrument dat het slachtoffer centraal stelt. Belangrijk is dat de uithuisplaatsing niet zonder meer gebeurt, maar gepaard gaat met een direct aanbod aan langdurige hulpverlening aan zowel slachtoffer als dader. En daarbij mogen ook eventuele kinderen niet uit het oog verloren worden. Furia vraagt om meer bekendmaking van de wet bij politie en justitie. Daarnaast moet de wet en richtlijn aangepast aan de knelpunten die in de evaluatie door het terrein aangekaart werden.

Structurele dadertherapie ontbreekt

Dadertherapie is vandaag vooral projectwerk. Er is geen structurele financiering, een beleidsvisie op de ontwikkeling van een aanbod voor plegers ontbreekt en parketten maken er nauwelijks gebruik van. Nochtans is dadertherapie cruciaal om de vicieuze cirkel van geweld te doorbreken. Daarom is er nood aan een structureel aanbod van zowel vrijwillige als verplichte dadertherapie. Dadertherapie, al dan niet vrijwillig, zou standaard moeten zijn bij de opvolging van klachten over huiselijk geweld. Dat biedt in ieder geval meer garanties dan het elektronisch toezicht waarop nu een beroep gedaan wordt als het al tot een bestraffing komt bij huiselijk geweld.

Doeltreffende preventie is veel meer dan kortlopende sensibiliseringscampagnes

Geweld voorkomen vraagt een doeltreffend preventiebeleid. En dat is veel meer dan kortlopende sensibiliseringscampagnes. Een effectief preventiebeleid focust op attitudeverandering en dat start al in de kleuterklas. Versterking van eigenwaarde, leren omgaan met conflicten en verschillen, en het doorprikken van stereotiepe man-/vrouw-beelden dragen daartoe bij. Opvattingen over vrouwen en mannen en hoe ze zich horen te gedragen spelen immers een rol in de dynamiek van geweld tussen meisje en jongens, vrouwen en mannen. Net daarom lopen holebi’s en transgenders die deze stereotypen doorbreken een hoger risico op geweld.

Mijlpalen in de wetgeving m.b.t. geweld op vrouwen:

Al 45 jaar lang staat 11 november in het teken van de Belgische vrouwenstrijd. Zoals elk jaar zal ook nu de vraag vallen of zo’n dag nog wel nodig is (en hoe het gaat met de Belgische mannendag).

Nog altijd relevant

Dat de Vrouwendag nog altijd relevant is valt nochtans eenvoudig te illustreren. De recente voorbeelden liggen voor het rapen. Alleen al de ongelijke situatie van vrouwen op de arbeidsmarkt spreekt boekdelen.

Moeten we ons echt schikken in de vaststelling dat bijna 45% van de werkende vrouwen dat deeltijds doet, met nefaste gevolgen voor hun financiële zelfstandigheid en hun pensioen? Terwijl ze in ruil  zelfs niet het verhoopte rustiger tempo krijgen, want deeltijds werkende vrouwen met partner en kinderen ervaren nog meer werkdruk dan voltijds werkende vrouwen in dezelfde situatie.

Vinden we het aanvaardbaar dat slechts 34% van de vrouwen en 53% van de mannen uit etnisch-culturele minderheden een job heeft (versus 73% en 76% bij de ‘autochtone’ vrouwen / mannen)?

Stellen we ons geen vragen bij het feit dat op dit eigenste moment 10% van de werkende vrouwen langdurig ziek is?

Kunnen we tevreden achterover leunen wanneer 20% van de alleenstaande moeders noodgedwongen thuis blijft, bij gebrek aan (betaalbare) kinderopvang?

Weinig ophef

Toch blijkt dit soort berichten bijzonder weinig ophef te veroorzaken. Ernstige beleidsmaatregelen blijven evenzeer uit. Het antwoord van het beleid op al deze vragen is zonder meer verontrustend.

Langdurig zieken zullen strenger worden gecontroleerd. Er komt een sterke vermindering van de inkomensgarantie-uitkering, die onvrijwillig deeltijds werkenden (voor 80% vrouwen) wat compenseerde voor het inkomensverlies. Jongeren krijgen het moeilijker om een inschakelingspremie te ontvangen. Praktijktesten – een manier om na te gaan of vacatures wel degelijk openstaan over iedereen –  worden op de lange baan geschoven. Werkgevers krijgen de mogelijkheid om bijkomende uren te vragen van hun personeel en dat pas luttele dagen op voorhand mee te delen. Hoe kan je arbeid en gezin op die manier nog combineren?

Manifeste ongelijkheid

Het zijn maatregelen die stuk voor stuk voorbij gaan aan de manifeste ongelijkheid op de arbeidsmarkt. Maatregelen die al te vaak vooral vrouwen benadelen. Maatregelen die niets doen om de positie van groepen die zwak staan op de arbeidsmarkt te versterken. Maatregelen die het vrouwen en mannen nog moeilijker zullen maken om werk en privé te combineren, en die de werkdruk nog zullen verhogen.

Waardering van zorgarbeid en sociaal engagement

Wij geloven niet dat langer en meer betaald werken onze samenleving of zelfs onze economie dienen. Zoals we niet geloven dat de oplossing voor onze zorgnoden schuilt in het verder vermarkten of outsourcen van de zorg. Vermarkting gaat voorbij aan de maatschappelijke waarde van zorg, en voedt ongelijkheid. We willen een samenleving waarin onbetaalde zorgarbeid en sociaal engagement effectief een plaats krijgen en worden ondersteund en gevaloriseerd. 

Arbeidsherverdeling

Dat betekent dat  we moeten nadenken over manieren om de verschillende vormen van werk beter te verdelen, zodat iedereen er toegang toe heeft. Nadenken dus over ideeën als een nieuwe algemene vermindering van de wekelijkse arbeidstijd, met behoud van loon. Als iedereen een kortere werkweek heeft, dan kunnen meer mensen aan het werk, dragen meer mensen bij aan de sociale zekerheid, liggen school- en werktijden dichter bij elkaar, is er meer tijd om te zorgen voor kinderen, voor afhankelijke ouderen, zieken en mensen met een handicap, en is er minder ruimte voor discriminatie.

Al te snel worden deze denkpistes weggezet als onmogelijk en wensdromen, terwijl we juist zouden moeten onderzoeken hoe we ze kunnen realiseren.

Vrouwendag 11 november 2016

Laat dat nu net zijn wat de vrouwenbeweging op 11 november doet: debatteren en nadenken over de weg die we nog te gaan hebben naar een gelijke samenleving; over de noodzaak van onze stem en ons werk.

We kunnen uitkijken naar de dag waarop de vrouwendag overbodig is geworden. Maar het ziet er niet naar uit dat dat voor meteen is. We kunnen met enige verbijstering vaststellen dat Donald Trump, misogyne uitspraken of niet, Amerikaans president wordt. Het seksisme en de ongelijkheid tussen vrouwen en mannen zitten echter ook dieper in onze samenleving dan we graag willen geloven, van fait divers als een 'Ladies Night over poetsen' op de Boekenbeurs tot prangende problemen als de hallucinante cijfers inzake seksueel geweld. Zolang dat het geval is, blijven de vrouwenbeweging én de Vrouwendag relevant.

Dit is een gezamenlijke opinie van:

Els Flour - Furia (VOK)

Magda De Meyer - Vrouwenraad

Bieke Purnelle en Ciska Hoet – RoSa

Sarah Scheepers - Ella

Eva Brumagne - Femma

Lilith Roggemans - Viva-SVV

Furia is erg blij met de komst van professor Philomena Essed naar de 45ste Vrouwendag in Antwerpen. Als hoofdspreekster zal zij dit jaar de centrale lezing geven over feminisme, racisme en vrouwenlichamen.

Met het artikel “racisme en feminisme” uit het begin van de jaren ’80 zette Philomena Essed het probleem van racisme op de vrouwenkaart. En mee door acties van andere vrouwen met kleur werd antiracisme zo onderdeel van het feministisch debat van de 20ste eeuw. De vrouwenbeweging vandaag is meer mondiaal en veelkleurig. En intersectionaliteit of hoe meerdere vormen van uitsluiting en identiteiten elkaar beïnvloeden, is belangrijk in het feministisch denken.

Helaas is er een kentering aan de gang met een verharding tegenover migranten. Racistische taal is ‘bon ton’ in het maatschappelijke debat en niet bepaald subtiel. Daarbij moeten zwarte, migranten- en vluchtelingenvrouwen het vaker ontgelden. Openlijk racisme manifesteert zich vooral rond het lichaam van de vrouw. Hoe komt dit tot uiting? En wat kunnen we doen om de waardigheid van alle vrouwen te respecteren?

Professor Essed is opgegroeid in Suriname en Nederland en woont al vele jaren in de Verenigde Staten waar zij werkt aan de Antioch University. Een bijzondere universiteit die studenten versterkt en kennis en vaardigheden aanreikt om te strijden voor een meer rechtvaardige wereld. Professor Essed studeerde culturele antropologie en doctoreerde cum laude in de sociale wetenschappen. De rode draad in haar leven is haar strijd voor sociale rechtvaardigheid. Philomena Essed is een expert op vlak van etniciteit, gender en racisme in Europa. Zij is vooral bekend geworden door haar werk over alledaags racisme.

“Furia, Furia?”, horen we u denken, “ik surfte toch naar het VOK, op www.vrouwendag.be”?

Dat klopt. U bent goed terechtgekomen bij het Vrouwen Overleg Komitee anno 2016, dat voortaan Furia heet. We hebben het lang gedaan met een naam de eigenlijk nooit heel bewust is gekozen, die gewoon vertelde wat er in 1972 gebeurde: een groep vrouwen kwam samen voor overleg en besloot dat een vaste vorm te geven in een ‘comité’ (al snel progressief gespeld als komitee).

Het Vrouwen Overleg Komitee dus. Een organisatie die naam maakte met uitgesproken standpunten, spitse acties en jaarlijks een strijdbare Vrouwendag. En die voortaan vaart onder de vlag van Furia.

Furia, waarin onze passie voor een betere wereld doorklinkt, de vurigheid van ons feminisme, de verontwaardiging die ons drijft. Als Furia houden we helemaal de feministische, strijdbare, kritische en solidaire koers aan van de voorbije 45 jaar mét oog voor de uitdagingen van vandaag.

Graag tot op de Vrouwendag of één van onze andere activiteiten.